کارایی ناوگان حمل و نقل در سیستم‌های لجستیک درون شهری

در صنایع مختلف، محاسبه و تحلیل کارایی منابع در دسترس یک سازمان نقش بسزایی در بهینه­ سازی استفاده از منابع، افزایش چابکی، سودآوری بیشتر و کاهش انواع اتلاف دارد. در سیستم­های لجستیکی و حمل و نقل، باید ضمن ردیابی انواع وسایل حمل و نقل، اقدامات لازم در راستای افزایش بهره­ وری صورت پذیرد. در یک سیستم لجستیک درون­شهری، مهم­ترین منابعی که در اختیار سازمان هست عبارت است از زمان، سوخت خودرو و نیروی انسانی. با توجه به اینکه مساله زمان تحویل همیشه یکی از مهم­ترین فاکتورهای سنجش نحوه عملکرد یک سیستم لجستیکی است، ارزیابی آن در محاسبه کارایی بسیار حائز اهمیت است. از طرفی ارزیابی مصرف سوخت نیز می­تواند علاوه بر کنترل هزینه­ها، می­تواند هشداردهنده­ی خرابی­های احتمالی یا فرسودگی وسایل نقلیه باشد. کارایی نیروی انسانی (راننده و کمک­راننده) نیز می­تواند در مواردی مانند مدت زمان توقف وسیله نقلیه برای تحویل کالا محاسبه شود.

سیستم لجستیک درون­شهری می­تواند شامل همه یا بخشی از فعالیت­هایی از قبیل:

• جمع­آوری کالا از درب منزل
• ارسال خودرو از انبار مرکزی به یک منطقه شهری
• حرکت وسیله نقلیه بین آدرس­های مختلف
• تحویل کالا درب منزل

باشد. لذا با یک رویکرد داده محور، با ردیابی (tracking) هر وسیله نقلیه می­توان مدت زمان کارکرد خودرو در هر یک از فعالیت­های بالا را استخراج کرد. این امر با زیرساخت­هایی مانند دستگاه­های GPS و نرم­افزارهای مدیریت حمل و نقل میسر می­شود. لذا پس از برنامه­ریزی بابت مسیریابی یک خودرو، نرم­افزارهای مدیریت حمل و نقل به کمک دستگاه­های GPS می­توانند دو کار مهم را انجام دهند. اول آنکه با رهگیری موقعیت مکانی خودرو، نظارت بر فرآیندهای جاری را بالا می­برند؛ دوم با استخراج زمان صرف­شده برای هر یک از فعالیت­های انجام­شده، اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه کارایی خودرو را فراهم می­کنند.

به طور کلی، کارایی یک سیستم را می­توان از تقسیم خروجی آن سیستم بر ورودی آن محاسبه کرد. به طور مثال، در یک کارخانه مقدار کارایی یک دستگاه تولیدی می­تواند به صورت حاصل تقسیم مدت زمان (مفید) کارکرد آن دستگاه تولیدی بر مدت زمان در دسترس آن دستگاه در یک بازه زمانی مشخص محاسبه شود. در سیستم­های حمل و نقل، همانطور که اشاره شد دو منبع زمان و سوخت مصرفی از اهمیت بالایی برخوردارند. در ضمن  با محاسبه کارایی بر حسب زمان، کارایی منابع انسانی (راننده و کمک راننده) نیز به طور غیر مستقیم محاسبه می­شود. زیرا در بیشتر فعالیت­های یادشده راننده و کمک­راننده تاثیر مستقیم دارند.

اگر در حالت کلی، فرمول کارایی به شکل زیر باشد:

فرمول کارایی ناوگان به یکی از دو شکل زیر یا ترکیبی از هر دو قابل محاسبه است:

در فرمول اول که بر پایه زمان محاسبه می­شود، زمان انواع فعالیت­ها بر حسب اطلاعات استخراج­شده از GPS خودرو و پردازش و ذخیره­سازی آن در نرم­افزار مدیریت حمل و نقل بدست می­آید. برای محاسبه مخرج کسر، سازمان­ها معمولا با استفاده از تکنیک­های زمانسنجی و کارسنجی، یک استاندارد برای انواع فعالیت­ها محاسبه می­کنند. مثلا برای تحویل کالا درب منزل مدت زمان 10 دقیقه در نظر گرفته می­شود. در ضمن ممکن است نرم­افزارهای مسیریاب بتوانند زمان لازم برای مجموعه فعالیت­ها در یک مسیر (route) را پیش­بینی کنند. در این صورت این زمان محاسبه­شده نیز به عنوان زمان استاندارد کارکرد خودرو می­تواند در نظر گرفته شود. لازم به ذکر است در یک سیستم چابک، آیتم ترافیک مسیر نیز در محاسبه مدت زمان استاندارد (مورد نیاز) برای طی کردن مسیر توسط خودرو در نظر گرفته می­شود.

در فرمول دوم محاسبه کارایی که بر اساس مصرف سوخت است، اطلاعات مصرف سوخت خودرو به صورت هوشمند به نرم­افزار مدیریت حمل و نقل منتقل می­شود. بر اساس استاندارد مصرف سوخت، کارایی خودرو قابل محاسبه است. از آنجایی که در این مقاله حمل و نقل شهری مورد بحث است، در نظر گرفتن ترافیک شهری برای محاسبه استاندارد مصرف سوخت بسیار حائز اهمیت است؛ چونکه در مسیرهای پرترافیک مصرف سوخت خودرو بیشتر از حد استاندارد خواهد بود.